نکات مهم تغذیه ای به مادران دارای کودک زیر ۲ سال
در این سعی داریم به چند پاسخ رایج و کاربردی در زمینه تغذیه کودکان زیر دو سال پاسخ دهیم.
خیلی از مادران با شروع 7 ماهگی نوزاد خود، دغدغه تغذیه آن را دارند و در مورد اینکه چه غذاهایی و به چه نحوی به کودک بدهند، سوالات زیادی می پرسند.
برخی از این سوالات به شرح زیر است:
سوال ۱ : بهترین سن شروع غذاهای کمکی،چه سنی است؟
هفته اول ماه هفتم تولد کودك، سن شروع تغذیه تکمیلی است، ولي چنانچه بین انتهای ۶ تا ۱ ماهگی با وجود تلاش والدین و کارکنان بهداشتي منحني رشد كودك نشان دهنده رشد نامناسب کودک باشد، مي توان با تایید پزشک غذای کمکی را شروع کرد.
حتما مطالعه کنید : ۷ نکته مهم در رابطه با اطاعت پذیری کودکان
سوال ۲ : خطرات شروع زودهنگام و دیرهنگام تغذیه تکمیلی چیست؟
برخی از خطرات شروع زودهنگام غذاهای تکمیلی :
- دریافت ناکافي انرژي یا سایر مواد مغذي از طریق جایگزین شدن غذاي تكميلي با شیرمادر مانند استفاده از حریره و سوپ آبكي و رقیق به عنوان غذاي تکميلي شیرخوار
- افزایش ابتلاي شیرخوار به بيماري هاي عفوني مانند اسهال
- افزایش احتمال آلرژي به مواد غذايي
- افزایش خطر آسیپیراسیون (ورود غذا یا مایعات به ریه) به دلیل نداشتن توانایی در بلعیدن مواد غذایی
- کاهش مزایای تغذیه با شیر مادر به ویژه کاهش دریافت عوامل حفاظتی شیر مادر
برخی از خطرات شروع دیرهنگام غذاهای تکمیلی :
- دریافت ناکافي مواد مغذي مورد نیاز براي تامین رشد مطلوب شیرخوار و افزایش احتمال اختلال رشد، کمبود ویتامین آ و کم خوني فقر آهن
- آهسته تر شدن رشد و تکامل شیرخوار
- به تاخیر افتادن عمل جویدن
- خودداري از خوردن غذای جامد توسط شیرخوار و کاهش پذیرش غذای جامد
سوال ۳ : نشانه های کفایت شیر مادر چیست؟
- خواب راحت برای ۲ تا ۶ ساعت بعد از شیر خوردن
- افزایش وزن مطلوب شیر خوار بر اساس منحني رشد
- دفع ادرار ۶ تا ۸ بار به صورت کهنه کاملا خیس در ۲۴ ساعت (در صورتی که شیرخوار به جز شیر مادر مایعات دیگری مصرف نکند.)
- دفع مدفوع ۲ تا ۵ بار در روز که البته با افزایش سن شیرخوار تعداد دفعات دفع مدفوع کاهش مي یابد.
- شادابي پوست، هوشیاری و سلامت ظاهری شیرخوار
- اگر شیرخواری هر دو پستان را تخلیه کند ولي به خواب نرود یا خوابش بسیار سبك باشد و بعد از چند دقیقه بیدار شود و کمتر از حد طبيعي وزن بگیرد نشانه کمبود شیر است.
سوال ۴ : توصیه های کلی در خصوص نحوه شروع تغذیه کمکی و مقدار غذای مورد نیاز کودک
اهمیت تغذیه تکمیلی در چیست؟
تغذیه با شیرمادر به تنهایی تا پایان شش ماه اول تولد (۱۸۰ روزگی) نیازهای تغذیه ای شیرخوار را تامین می کند.
اما پس از پایان شش ماهگی شیر مادر قادر به تامین انرژی، پروتئین، روی، آهن و برخی از ویتامین های محلول در چربی نیست.
به طوری که تغذیه با شیرمادر از ۱ ۱۲ ماهگی بیش از نیمی از نیازهای تغذیه ای شیرخوار و از ۱۲ – ۲۴ ماهگی، حداقل یک سوم آن را تامین می کند.
بنابراین شیرخواران از پایان شش ماهگی تا ۲۴ ماهگی باید علاوه بر شیر مادر با غذاهای دیگر نیز تغذیه شوند.
تغذیه تکمیلی علاوه بر تامین بخشی از نیازهای تغذیه ای شیرخوار ، او را برای یک رژیم غذایی متنوع آماده می سازد.
بنابراین تغذیه تکمیلی ضمن تامین مواد مغذی مورد نیاز برای رشد مطلوب شیرخوار به ایجاد عادات غذایی درست در سال های آتی عمر کمک می کند.
با توجه به نقش و اهمیت تغذیه در رشد شیرخواران، باید در هنگام پایش رشد شیرخوار به روند وزن گیری توجه نمود، زیرا آهسته تر شدن رشد کودک می تواند ناشی از کمبودهای تغذیه ای او باشد.
بنابراین پس از شروع غذای تکمیلی، باید روند رشد کودک در مراقب های بهداشتی تعیین و در صورت اختلال رشد شیرخوار در مورد نحوه ی تغذیه او بررسی های لازم انجام گردد.
حتما مطالعه کنید : فواید گریه کودکان و آبی که از دهان کودک خارج می شود چیست؟
اصول کلی تغذیه تکمیلی :
- شیر مادر بر حسب تقاضای شیرخوار به او داده شود. بلافاصله بعد از تغذیه شیرخوار با شیرمادر، غذای تکمیلی به او داده شود.
- از يك نوع ماده غذایی ساده شروع شود و کم کم به مخلوطي از چندین ماده غذایی افزایش یابد.
- در صورتی که شیرخوار به خوردن غذایی بی میلی نشان داد، مادر یا مراقب کودک پافشاری نکند.
بلکه برای ۲ تا ۳ روز آن غذا را حذف و سپس دوباره شروع کند .
می توان تا ۱۰ بار مجددا این کار را تکرار کرد تا شیرخوار آن را بپذیرد.
در ابتدا مواد غذایی باید به شکل یک جزئی (یک ماده غذایی) یا حداقل اجزا مانند فرنی (آرد برنج ، شیر مادر یا شیرپاستوریزه گاو و شکر) به شیرخوار داده شود.
- آرد برنج به عنوان یک ماده غذایی مناسب شناخته شده زیرا در دسترس خانواده بوده و احتمال آلرژی شیرخوار به آن بسیار کم است.
فرنی تهیه شده از آرد برنج را می توان با شیر مادر یا مقدار کمی شیر پاستوریزه گاو تهیه نمود.
بر اساس توصیه انجمن گوارش، کبد و تغذیه کودکان اروپا، اگرچه مصرف شیر پاستوریزه گاو برای کودکان زیر یک سال ممنوع است اما می توان از شیر گاو فقط بر اساس مقادیر توصیه شده در تهیه فرنی، حریره بادام و شیر برنج استفاده نمود.
- غلظت و قوام غذای تکمیلی باید متناسب با سن شیر خوار باشد به طوری که غلظت اولین غذای تکمیلی مانند فرنی شبیه ماست معمولی بوده اما به تدریج بر حسب سن شیرخوار باید غلظت غذا را افزایش داد.
به طوری که غذای کودک از نیمه جامد به جامد تغییریابد.
- پس از غلات می توان گوشت (گوسفند و مرغ)، سبزی و میوه را در غذای شیرخوار گنجاند.
گوشت ها، سبزی ها و میوه ها را می توان به شکل پوره ( بدون نمک یا شکر) به شیرخوار داد .
بنابراین بعد از معرفی فرنی و پوره گوشت می توان پوره سبزی ها و میوه ها( سیب، گلابی، موز رسیده، هویج و سیب زمینی را به غذای شیرخوار اضافه کرد.
- بعد از تحمل غذاهای یک جزئی یا حداقل اجزا مانند فرنی، پوره گوشت ، پوره سبزی ها و میوه ها می توان ترکیبی از دو یا چند ماده غذایی مانند سبزی، میوه ، گوشت و غلات را به شکل پوره های ترکیبی، سوپ ، حلیم یا آش به شیرخوار داد.
- سپس می توان ترکیبی از انواع مواد غذایی مانند تکه های کوچک ماکارونی، سبزی یا گوشت که بعضی از آن ها بافتی دارند که کودک را به جویدن تشویق می کنند به شیرخوار داد.
- از ۹ ماهگی غذاهای انگشتی مانند تکه های کوچک میوه های نرم و کاملا رسیده و سبزی های پخته مانند موز، گلابی، هلو، هویج، سیب زمینی، ماکارونی پخته شده، نان، پنیر، تکه های کوچک گوشت پخته شده و ریز ریز شده یا چرخ کرده بدون چربی یا کوفته قلقلی کامل پخته شده یا با پشت قاشق له شده به شیرخوار معرفی می شود.
لازم به ذکر است میوه ها باید کاملا رسیده و نرم باشند.
و در غیر این صورت ابتدا باید پخته شده و سپس به کودک داده شوند.
- انواع گوشت ها مانند گوشت قرمز، مرغ و ماهی و همچنین تخم مرغ (سفیده وزرده) را پس از شروع بر حسب سن شیرخوار باید به طور روزانه و یا در هر زمان ممکن به او داد.
پس از معرفی گوشت ، می توان روزانه ۳۰ گرم گوشت در غذای شیرخوار گنجاند.
- از سبزی های سبز تیره و نارنجی و میوه های زرد و نارنجی مانند هویج جعفری، گشنیز، کدو حلوایی، طالبی، مرکبات و زرد آلو که منابع غذایی ویتامین A و C هستند در غذای کمکی استفاده شود.
- ترتیبی که غذاها دارند اهمیت کم تری نسبت به قوام و بافت غذا دارد.
- مواد غذایی چه از نظر نوع و چه از نظر مقدار باید به تدریج به برنامه غذایی شیرخوار اضافه شود.
- در برنامه غذایی کودک، تنوع در نظر گرفته شود به تدریج از گروه های اصلی غذایی شامل نان و غلات، گوشت و تخم مرغ، حبوبات و مغزدانه ها، سبزی ها، میوه ها و لبنیات (ماست پاستوریزه و پنیر پاستوریزه کم نمک) در غذای کمکی استفاده شود .
- تنوع غذایی و میزان غذا با سن شیرخوار افزایش یابد. معرفی مواد غذایی از هر گروه غذای ی باید بر اساس سن شیرخوار انجام شود تا پایان ماه هفتم تمام گروه های غذایی باید به تدریج به شیرخوار معرفی شوند.
- در صورت نداشتن نشانه ها و علائم آلرژي به مواد غذایی (مانند کهیر یا ضایعات پوستي، تورم صورت ، اسهال، استفراغ، خس خس سينه، تنفس مشکل، ضعف یا رنگ پریدگی پوست) مي توان ماده غذايي جديدی را به غذاي کودك اضافه نمود و غذاي کودک را با اجزایي بیشتر تهیه کرد.
(بین اضافه کردن مواد غذایی جدید بین ۵-۳ روز فاصله گذاشته شود تا آلرژی شیرخوار به آن ماده غذایی یا نداشتن تحمل به آن مشخص شود)
- در مورد کودکانی که روند رشدشان خيلي بیشتر از طبيعي است، مقدار مصرف روغن یا کره را در غذاي کودک کمتر گردیده و عکس اگر کودك تاخیر رشد دارد کمي بیشتر روغن یا کره به غذاي او اضافه گردد.